Kunnen we nog spreken van “goede wijn” of matige consumptie als de wetenschap alarm slaat?
Steeds meerstudies tonen aan dat geen enkel typealcohol echt onschadelijk is, ongeacht het glas of de hoeveelheid. Achter het gezellige imago van een aperitief gaat een duistere realiteit schuil: een verhoogd risico op ziekten, vooral kanker, en schadelijke effecten op de mentale en cardiovasculaire gezondheid.
Zijn sommige alcoholen echt ‘minder’ schadelijk dan andere? Volgens het onderzoek is het antwoord veel complexer dan het lijkt.
De mythe van “beschermende” rode wijn
Jarenlang heeft de reclame de voordelen van rode wijn geprezen, vooral dankzij de polyfenolen, de antioxidantverbindingen in druivenschillen. Lang werd gedacht dat één of twee glazen per week het hart en de lever konden beschermen en zo het cardiovasculaire risico konden verlagen.
Maar recente onderzoeken, zoals die gepubliceerd in The Lancet, spreken dit geloof tegen. Professor David Nutt, een specialist op het gebied van verslavingen, wijst erop dat bepaalde bestanddelen in wijn weliswaar een geïsoleerd gunstig effect kunnen hebben, maar dat ze nooit de toxische effecten van ethanol compenseren. Met andere woorden, polyfenolen ‘neutraliseren’ het risico niet.
Modern onderzoek nuanceert daarom dit romantische idee van wijn als “vriend van het hart”. Volgensde WHO is geen enkele hoeveelheidalcohol veilig. Het beroemde “glas rode wijn per dag” is niet langer een gezondheidsgids, maar een cultureel overblijfsel dat moeilijk uit te wissen is.
Bier, wijn of sterke drank: allemaal in hetzelfde schuitje
Of we het nu hebben over bier, wijn of sterke drank, de effecten op de gezondheid zijn in grote lijnen vergelijkbaar. De waargenomen verschillen hebben meer te maken met de manier waarop de drank wordt geconsumeerd dan met het soort drank.
Bierdrinkers hebben bijvoorbeeld de neiging om grotere hoeveelheden te consumeren vanwege het lagere alcoholpercentage per glas. Liefhebbers van sterke drank daarentegen nemen een meer geconcentreerde dosis op, wat een sneller effect heeft op de lever en de geestelijke gezondheid.
En wie denkt dat wijn “minder” schadelijk is, vergist zich: volgens een Europese studie komt bepaalde vormen van kanker (vooral borst- en leverkanker) evenveel voor bij wijnliefhebbers als bij andere regelmatige drinkers.
De verschillen in risico zijn daarom marginaal. Het is niet het soort alcohol dat telt, maar de hoeveelheid, frequentie en duur van de blootstelling.
Een kwestie van dosis… en frequentie
DeWHO raadt aan om de alcoholconsumptie drastisch te beperken. Voor een gezonde volwassene betekent dit maximaal 1 tot 2 drankjes per week, met dagen van geheelonthouding.
Het lichaam verteert alcohol niet lineair: een zogenaamd ‘matig’ drankje kan na verloop van tijd cumulatieve effectenhebben. De lever, het belangrijkste ontgiftingsorgaan, ondervindt de directe gevolgen van deze herhaalde hoeveelheden, wat leidt tot ontsteking, fibrose en zelfs cirrose.
Vrouwen zijn nog kwetsbaarder. Door hun lagere lichaamsmassa en watergehalte concentreren hun lichamen meer ethanol. Dezelfde hoeveelheid alcohol zal daarom een duidelijker effect hebben dan bij mannen, waardoor het risico op borst- of leverkanker toeneemt.
Studies zijn unaniem: zelfs een lage consumptie kan leiden tot chronische ziekten. En in tegenstelling tot wat sommige bars en reclamecampagnes suggereren, biedt geen enkel type alcohol echte “bescherming”.
De rol van preventie en onderzoek
Preventie rust op drie pijlers: informatie, regulering en ondersteuning. Reclameboodschappendie de vermeende voordelen van wijn aanprijzen, moeten worden gecontroleerd, omdat ze de realiteit van gezondheidsproblemen maskeren.
Epidemiologische studies, gefinancierd door onafhankelijke overheidsinstanties, benadrukken dat de perceptie van ‘weinig’ of ‘natuurlijker’ alcohol niet meer is dan een marketingfata morgana.
Professor Kevin Shield van de Universiteit van Toronto wijst er in een studie, gepubliceerd in The Lancet, op dat het zogenaamde ‘beschermende’effect alleen bestaat bij bevolkingsgroepen met een zeer lage consumptie, en zelfs dan compenseert het nooit het algemene risico.
Preventie moet ook de geestelijke gezondheid omvatten: verslaving, angst, slaapstoornissen en verminderde concentratie behoren tot de meest verwaarloosde effecten.
Wat als we onze relatie met alcohol zouden veranderen?
Vandaag de dag roept steeds meer onderzoek op tot een heroverweging van onze culturele relatie met drank. Wijn, bier en sterke drank zijn geen geïsoleerde vijanden, maar symbolen van een complexe sociale relatie met ontspanning, feest en emotie.
Er zijn alternatieven: alcoholvrije dranken, fruitcocktails of gewoon bewust matigen. Diëtisten en preventiedeskundigen raden ook aan om de genoegens te diversifiëren: sport, natuur, rust, meditatie… alles wat de hersenen bevrijdt van de behoefte aan een “troostdrankje”.
Zoals wereldwijd onderzoek aantoont, is de sleutel niet het verbieden, maar het informeren, ondersteunen en aanbieden van gezonde keuzes. De gids voor moderne gezondheid is gebaseerd op een eenvoudig idee: een lichaam dat vrij is van afhankelijkheid leeft langer, beter en vrijer.
In een notendop
- Geen enkel type alcohol is echt “minder” gevaarlijk.
- De veronderstelde positieve effecten van rode wijn worden tenietgedaan door de kankerverwekkende risico’s.
- Preventie, matiging en transparantie blijven de enige echte wapens tegen consumptiegerelateerde ziekten.
En wat als de echte luxe niet langer een glas wijn was, maar een goede gezondheid?
